სამყარო საოცრად დიდია და მრავალ მასიურ ობიექტს მოიცავს. ადამიანთათვის ზოგჯერ დედამიწის ზომების აღქმაც კი რთულია და რაოდენ უსიამოვნო შეიძლება იყოს იმის გააზრება, რომ ჩვენს ფეხქვეშ მდებარე პლანეტა ნამცეცია მზესთან, იმ ვარსკვლავთან შედარებით, რომლის გარშემოც მოძრაობს. თუმცა ეს ყველაფერი არაა: მზე მხოლოდ საშუალო ზომის ვარსკვლავია. სამყაროში არსებული ზოგიერთი ვარსკვლავის მასშტაბები ერთდროულად შემაძრწუნებელიცაა და გასაოცარიც.
ჭდე: სამყარო
როგორ აპირებენ მეცნიერები ბნელი მატერიის აღმოჩენას
დიდი ხნით ადრე, სანამ მატერიის ატომური თეორია შეიქმნებოდა, მეცნიერებმა იცოდნენ, რომ ჰაერი რეალურად არსებობდა, მიუხედავად იმისა, რომ უჩინარი იყო. ისინი ხედავდნენ ჰაერის მოქმედებას, როცა ქარი ხეებზე ფოთლებს აშრიალებდა.
7 გასაოცარი რამ სამყაროს შესახებ
გაფართოებითა და აჩქარებით, ბნელი მატერიითა და ენერგიით სამყარო მუდმივად აოცებს და თავგზას ურევს ასტრონომებს. წარმოგიდგენთ რამდენიმე გასაკვირ და საინტერესო ფაქტს ჩვენი სამყაროს შესახებ.
რატომ მოძრაობს დრო მხოლოდ ერთი მიმართულებით?
რატომაა, რომ შეგიძლიათ კვერცხი გატეხოთ, მაგრამ მას ვეღარ გაამთელებთ? ამის გასაგებად სამყაროს დაბადების მომენტი უნდა გამოვიკვლიოთ.
როცა გატეხილი კვერცხის შიგნეულობა ტანისამოსზე გესხმებათ, მისი გარეცხვა და სხვა რამის ჩაცმა გიწევთ. უფრო ადვილი არ იქნებოდა, კვერცხის გატეხვის პროცესი უკუმიმართულებით წასულიყო? ნაჭუჭი გამთლიანდეს, ხოლო ცილა და გული ისევ შიგნით აღმოჩნდეს. თქვენ ისევ სუფთა ხართ, ტანისამოსიც სუფთაა, თმაზეც არ გაქვთ კვერცხის გულის ნარჩენები, თითქოს არც არაფერი მომხდარა.
თითქოს სასაცილოდ ჟღერს, მაგრამ რატომ? მაინც რატომაა შეუძლებელი გატეხილი კვერცხის გამთელება?
სამყარო კვდება
მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ გალაქტიკები შემაშფოთებელი ტემპით კარგავენ ენერგიას და ადასტურებენ, რომ სამყაროში არსებული მთელი ენერგია საბოლოოდ არაფრად იქცევა. 200 000 გალაქტიკის შესწავლამ აჩვენა, რომ მათ ენერგიის ნახევარი მხოლოდ 2 მილიარდ წელიწადში დაკარგეს. „სამყარო ნელ-ნელა კვდება”, ავისმომასწავებლადაა აღნიშნული ევროპის სამხრეთული ობსერვატორიის განცხადებაში.
ნასამ ჰაბლის ყველაზე მასშტაბური ფოტო გამოაქვეყნა
ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის მიერ შეგროვებული მონაცემების წყალობით ასტრონომებმა შეადგინეს სამყაროს ყველაზე მრავალფეროვანი და საოცრად ფერადი ფოტო. სურათს, რომელსაც „ჰაბლის ულტრაღრმა ველი 2014″ უწოდეს, ჰაბლის მიერ 10 წლის განმავლობაში (2003-2013) გადაღებული ფოტოებით აიწყო.
გალაქტიკების ცენტრში შეიძლება ჭიის ხვრელები მდებარეობდნენ
ფუდანის უნივერსიტეტის (შანხაი, ჩინეთი) მეცნიერებმა ზილონგ ლიმ და კოსიმო ბამბიმ უჩვეულო იდეა წამოაყენეს – ზემასიური შავი ხვრელები, რომლებიც ითვლება, რომ მრავალი გალაქტიკის ცენტრშია, შესაძლოა სინამდვილეში ჭიის ხვრელები იყვნენ. ჭიის ხვრელი, იგივე აინშტაინ-როზენის ხიდი, წარმოადგენს სამყაროში დროისა და სივრცის ორ წერტილს შორის არსებულ მოკლე გასასვლელს, ან შესაძლოა ორ სამყაროს შორის არსებულ კარიბჭეს, თუ გავითვალისწინებთ მულტისამყაროს თეორიებს.
კითხვები კოსმოსსა და დიდ აფეთქებაზე
● აქვს თუ არა სამყაროს კიდე, რომლის მიღმაც არაფერია?
არ არსებობს მტკიცებულება, რომ სამყაროს კიდე აქვს. სამყაროს ნაწილი, რომელზე დაკვირვებაც დედამიწიდან შეგვიძლია, მეტნაკლებად ერთფეროვნადაა შევსებული გალაქტიკებით და ყოველ მხარეს ვრცელდება 46 მილიარდ სინათლის წელიწადზე. ჩვენ ვიცით, რომ გალაქტიკები უფრო შორსაც ვრცელდებიან, ვიდრე დანახვა შეგვიძლია, თუმცა უცნობია, სამყარო უსასრულოა თუ არა. როცა ასტრონომები (დაუდევრად) ამბობენ გალაქტიკებზე, რომ ისინი სამყაროს კიდესთან ახლოს არიან, გულისხმობენ დაკვირვებადი სამყაროს საზღვარს, ანუ იმ რეგიონს, რომელზე დაკვირვებაც შეგვიძლია.
გასული კვირა მეცნიერებაში [19.05-25.05]
● ფოტონები შესაძლოა, ჭიის ხვრელებით დროში მოგზაურობდნენ.
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მეცნიერმა ლუკ ბაჩერმა გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც აღწერა, თუ როგორ შეიძლება ჭიის ხვრელი იმდენი ხნით იყოს ღია, რომ მასში ფოტონი გაძვრეს. ჭიის ხვრელების იდეა პირველად ალბერტ აინშტაინმა და ნათან როზენმა წამოაყენეს 1935 წელს. ის ჰიპოთეტური, მორევის მსგავსი ხიდია, რომელიც მოგზაურს დროისა და სივრცის შეზღუდვებისგან თავის დაღწევის საშუალებას აძლევს. ჭიის ხვრელი შეიძლება იყოს პარალელურ სამყაროში გასასვლელი, თუმცა ასევე შეიძლება ამ სამყაროს დროისა და სივრცის ორი სხვადასხვა წერტილი დააკავშიროს. თუმცა ის არასტაბილურად და მოგზაურობისთვის არახელსაყრელად ითვლება. 1988 წელს კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ჯგუფმა გამოთქვა აზრი, რომ უარყოფითი ენერგია ჭიის ხვრელს გააძლიერებდა, რადგან დადებითი მატერიას იზიდავს და მის დახურვას უწყობს ხელს, უარყოფითს კი საპირისპირო ეფექტი ექნება.
სტივენ ჰოკინგი: თამაშობს თუ არა ღმერთი კამათლებით?
ეს ლექცია ეხება შემდეგ საკითხს – შეგვიძლია მომავლის წინასწარმეტყველება თუ ის თვითნებური და შემთხვევითია? უძველეს დროში სამყარო საკმაოდ თვითნებური ჩანდა. ისეთი კატასტროფები, როგორიცაა წყალდიდობები და დაავადებები, ყველანაირი გაფრთხილების თუ დაკვირვებადი მიზეზის გარეშე ხდებოდა. პრიმიტიულმა ხალხმა ეს ბუნებრივი მოვლენები დაუკავშირა უცნაური და ახირებული ღმერთებისა და ქალღმერთების პანთეონს. არ არსებობდა რაიმე გზა მათი მოქმედების წინასწარ ამოსაცნობად, ამიტომ ერთადერთი იმედი იყო მათთვის საჩუქრების მიძღვნა ან რაიმე ქმედებით გულის მოლბობა. ბევრი ადამიანი დღესაც ანალოგიურად იქცევა და ასე ცდილობს წარმატების მოპოვებას. მაგალითად, მზად არიან რაღაც გააკეთონ იმისთვის, რომ გამოცდაში უმაღლესი ქულა მიიღონ ან მართვის მოწმობა ჩააბარონ.
ჩრდილოეთის ციალი 