ყველას ახსოვს სტივენ სპილბერგის მიერ 1977 წელს გადაღებული სამეცნიერო-ფანტასტიკური ფილმი „მესამე ხარისხის ახლო კონტაქტები”, რომელშიც ასახულია პირველი კონტაქტი უცხოპლანეტურ ცივილიზაციასთან. თუმცა მცირეოდენი თუ აცნობიერებს, რომ ფილმის გამოსვლამდე რამდენიმე თვით ადრე აღტაცებულ მეცნიერებს სჯეროდათ – სულ მცირე, ცოტა ხნით მაინც – რომ შესაძლოა უცხოპლანეტელებისგან გამოგზავნილი სიგნალი დაიჭირეს.
ჭდე: პლანეტა
ყველაზე მეტად დედამიწის მსგავსი პლანეტები
ასტრონომები დიდი ხანია ოცნებობენ ჩვენი პლანეტის ტყუპისცალის, ნამდვილი „უცხო დედამიწის” პოვნაზე, ბოლო პერიოდში ეგზოპლანეტების აღმოჩენა კი მიანიშნებს, რომ მათი ოცნება შეიძლება არც ისე შორეულ მომავალში განხორციელდეს.
პირველად 1995 წელს აღმოაჩინეს მზის მსგავსი ვარსკვლავის გარშემო მოძრავი პლანეტა, მას შემდეგ დაახლოებით 2000 ეგზოპლანეტაა აღმოჩენილი. მათგან ნახევარზე მეტის აღმოჩენა მოხერხდა ნასას კეპლერის სახელობის კოსმოსური ტელესკოპით, რომელიც 2009 წელს გაუშვეს იმის დასადგენად, რამდენად გავრცელებულია ირმის ნახტომის გალაქტიკაში დედამიწის მსგავსი პლანეტები.
6 ფაქტი, რომლებიც პლუტონზე ამ კვირაში შევიტყვეთ
მოგზაურობა, რომელიც 9 წელი და 4.8 მილიარდი კმ გრძელდებოდა, ორი დღის წინ კულმინაციას მიუახლოვდა, როცა ნასას უპილოტო ხომალდმა New Horizons-მა მიაღწია ჯუჯა პლანეტა პლუტონს, რასაც ამდენს ხანს ელოდნენ. წარმოგიდგენთ 6 საინტერესო ფაქტს, რომლებიც ამ კვირაში ჯუჯა პლანეტის შესახებ New Horizons-ის მეშვეობით შევიტყვეთ:
ასტრონომებმა დედამიწაზე 17-ჯერ მასიური პლანეტა აღმოაჩინეს
მეცნიერებმა ახლახანს აღმოაჩინეს „დედამიწების გოძილა” – ახალი ტიპის უაზარმაზარი ქვის პლანეტა, რომელიც ჩვენგან 560 სინათლის წლის მოშორებით მდებარეობს. „მეგადედამიწად” წოდებული ეგზოპლანეტა Kepler-10c-ის დიამეტრი 29 000 კმ-ია, ანუ დედამიწის მაჩვენებელზე 2.3-ჯერ მეტი, თუმცა მასზე გაცილებით მკვრივია და ამიტომ დედამიწაზე 17-ჯერ მეტს იწონის. ის მზის მსგავს ვარსკვლავს უვლის გარშემო დრაკონის თანავარსკვლავედში.
ჩვენს გალაქტიკაში სიცოცხლისთვის ვარგისი 100 მილიონი პლანეტაა
ახალი კვლევის მიხედვით, ირმის ნახტომის გალაქტიკაში იმ პლანეტების რაოდენობა, რომლებსაც შეუძლიათ კომპლექსური სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პირობები შექმნან, დაახლოებით 100 მილიონია. კვლევის მთავარი ავტორი ნაშრომს აღწერს, როგორც „ჩვენი გალაქტიკის იმ ადგილების პირველ რაოდენობრივ შეფასებას, რომლებზეც შეიძლება მიკრობულზე უფრო მაღალი დონის სიცოცხლე იყოს, რაც ობიექტურ მონაცემებს ემყარება”, თუმცა მასში გარკვეული ადგილი უჭირავს ვარაუდებსაც.
გასული კვირა მეცნიერებაში [19.05-25.05]
● ფოტონები შესაძლოა, ჭიის ხვრელებით დროში მოგზაურობდნენ.
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მეცნიერმა ლუკ ბაჩერმა გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც აღწერა, თუ როგორ შეიძლება ჭიის ხვრელი იმდენი ხნით იყოს ღია, რომ მასში ფოტონი გაძვრეს. ჭიის ხვრელების იდეა პირველად ალბერტ აინშტაინმა და ნათან როზენმა წამოაყენეს 1935 წელს. ის ჰიპოთეტური, მორევის მსგავსი ხიდია, რომელიც მოგზაურს დროისა და სივრცის შეზღუდვებისგან თავის დაღწევის საშუალებას აძლევს. ჭიის ხვრელი შეიძლება იყოს პარალელურ სამყაროში გასასვლელი, თუმცა ასევე შეიძლება ამ სამყაროს დროისა და სივრცის ორი სხვადასხვა წერტილი დააკავშიროს. თუმცა ის არასტაბილურად და მოგზაურობისთვის არახელსაყრელად ითვლება. 1988 წელს კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ჯგუფმა გამოთქვა აზრი, რომ უარყოფითი ენერგია ჭიის ხვრელს გააძლიერებდა, რადგან დადებითი მატერიას იზიდავს და მის დახურვას უწყობს ხელს, უარყოფითს კი საპირისპირო ეფექტი ექნება.
მიკროსკოპული სურათი თუ უცხო პლანეტა?
გასაოცარი ახალი პლანეტების აღმოჩენა მუდმივად ხდება და თანდათანობით კოსმოსში მდებარე ობიექტების ზედაპირების სულ უფრო მკვეთრ გამოსახულებებს ვიღებთ. ხოლო ჩვენ გარშემო არსებულ მიკროსკოპულ სამყაროში უცნაური ქმნილებებისა და იდუმალი ლანდშაფტების განსაცვიფრებელ ხედებს ვაწყდებით. რამდენად ზუსტად შეგიძლიათ, დაადგინოთ მათ შორის განსხვავება და განსაზღვროთ, გამოსახულება მიკროსკოპში გადაღებული ფოტოა თუ ეგზოპლანეტის ზედაპირი?
ახალი ინფორმაცია უძველეს ასტეროიდზე
3.26 მილიარდი წლის წინ – დინოზავრებამდე დიდი ხნით ადრე – დაახლოებით 58 კმ სიგანის ასტეროიდი დედამიწაზე ჩამოვარდა. გეოლოგებმა შეძლეს ამ კატაკლიზმური მოვლენის რეკონსტრუქცია და, როგორც აღმოჩნდა, გაცილებით მასშტაბური იყო, ვიდრე აქამდე ფიქრობდნენ.
გეოფიზიკოსების ნორმან სლიპისა და დონ ლოუის მეშვეობით ახალი დეტალები გახდა ცნობილი.
გასული კვირა მეცნიერებაში [6.01-12.01]
● აღმოაჩინეს ყველაზე ხნიერი გალაქტიკები.
ჰაბლისა და სპიცერის კოსმოსური ტელესკოპების მიერ ერთობლივად განხორციელებულმა დაკვირვებებმა აღმოაჩინა ყველაზე ადრეული გალაქტიკები. ისინი იმ პერიოდში ჩამოყალიბდნენ, როცა ვარსკვლავების ფორმირების პროცესები პიკში შედიოდა. ტელესკოპიდან გალაქტიკები ისეთი ფორმით ჩანან, როგორც 10 მილიარდი წლის წინ იყვნენ. ისინი განსხვავებულია ჩვენს წარმოდგენაში არსებული გალაქტიკებისგან – ზომით პატარები, ყველაზე დიდი კი „ირმის ნახტომის” მეათედი მასის მქონეა. არ გააჩნიათ სპირალური ან ელიფსური ფორმა, არამედ ვარსკვლავების არარეგულარული ფორმის კლასტერებს წარმოადგენენ. აღმოჩენილებს შორის არის 13 მილიარდი წლის 4 გალაქტიკა, რომლებიც „ირმის ნახტომზე” 50-ჯერ სწრაფად ყალიბდებოდნენ. „ნასა” მალე დაიწყებს ადრეული გალაქტიკების უფრო დაწვრილებით შესწავლას, 2018 წელს კი ამ მისიას ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპი განაგრძობს.
2013 წლის მთავარი მეცნიერული სიახლეები
● ღეროვანი უჯრედებით ორგანო შეიქმნა.
პლურიპოტენციური ღეროვანი უჯრედების გამოყენებით მკვლევარებმა შექმნეს მინიატურული ღვიძლი, რომელსაც მეტაბოლიზმის უნარი ჰქონდა. ხოლო როცა თაგვის ორგანიზმში გადანერგეს, შესაძლებელი გახდა მიმოქცევის სისტემასთან დაკავშირება. რატომ არის ეს მოვლენა მნიშვნელოვანი? ორგანოების გადანერგვის ტრადიციული მეთოდის შემდეგ პაციენტს უწევს იმუნიტეტის დამაქვეითებელი წამლების მიღება, რათა ორგანიზმმა ახალ და მისთვის უცხო ორგანოს ბრძოლა არ გამოუცხადოს. ორგანიზმი მას აღიქვამს უცხო სხეულის ნაწილად და შესაბამისად, პოტენციურ საფრთხედ. ამიტომ ოპერაციის შემდგომ სიცოცხლის ბოლომდე წამლების მიღება აუცილებელია გართულებების რისკის შესამცირებლად. ხოლო ახალი მეთოდის დანერგვის შემდეგ ეს საჭირო აღარ იქნება, რადგან ორგანო პაციენტის ღეროვანი უჯრედებით მიიღება და მისივე გენები აქვს.
ჩრდილოეთის ციალი 