სამყარო საოცრად დიდია და მრავალ მასიურ ობიექტს მოიცავს. ადამიანთათვის ზოგჯერ დედამიწის ზომების აღქმაც კი რთულია და რაოდენ უსიამოვნო შეიძლება იყოს იმის გააზრება, რომ ჩვენს ფეხქვეშ მდებარე პლანეტა ნამცეცია მზესთან, იმ ვარსკვლავთან შედარებით, რომლის გარშემოც მოძრაობს. თუმცა ეს ყველაფერი არაა: მზე მხოლოდ საშუალო ზომის ვარსკვლავია. სამყაროში არსებული ზოგიერთი ვარსკვლავის მასშტაბები ერთდროულად შემაძრწუნებელიცაა და გასაოცარიც.
ჭდე: ვარსკვლავი
ჰაბლის ტელესკოპმა ვარსკვლავისა და ნისლეულის წყვილი დააფიქსირა
ფოტოზე ხედავთ გამორჩეულ წყვილს: ვარსკვლავი, სახელად Hen 2-427 – უფრო მეტად ცნობილი, როგორც WR 124 – და ნისლეული M1-67, რომელიც გარს არტყია მას. ორივე კოსმოსური ობიექტი, რომლებიც ნასას ჰაბლის სახელობის კოსმოსურმა ტელესკოპმა აღბეჭდა, მშვილდოსნის თანავარსკვლავედში მდებარეობენ 15 000 სინათლის წლის მოშორებით.
სამყარო კვდება
მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ გალაქტიკები შემაშფოთებელი ტემპით კარგავენ ენერგიას და ადასტურებენ, რომ სამყაროში არსებული მთელი ენერგია საბოლოოდ არაფრად იქცევა. 200 000 გალაქტიკის შესწავლამ აჩვენა, რომ მათ ენერგიის ნახევარი მხოლოდ 2 მილიარდ წელიწადში დაკარგეს. „სამყარო ნელ-ნელა კვდება”, ავისმომასწავებლადაა აღნიშნული ევროპის სამხრეთული ობსერვატორიის განცხადებაში.
ჰაბლის ტელესკოპმა ვარსკვლავის დაბადება გადაიღო
ნასამ გამოაქვეყნა ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპით გადაღებული ფოტო, რომელშიც ფარგლის თანავარსკვლავედის მოლეკულური ღრუბლის კომპლექსში ვარსკვლავის დაბადების მძვინვარე პროცესი ჩანს. ეს რეგიონი ჩვენგან 2280 სინათლის წლითაა დაშორებული. ვარსკვლავი, რომელსაც IRAS 14568-6304 უწოდეს, ოქროსფერი მტვრისა და აირის გროვების მიღმა მოჩანს. მის ქვემოთ მდებარე კუდის მსგავსი ობიექტი ვარსკვლავის ფორმირების შემდგომ მორჩენილი მტვერი და აირია.
ჩვენს გალაქტიკაში სიცოცხლისთვის ვარგისი 100 მილიონი პლანეტაა
ახალი კვლევის მიხედვით, ირმის ნახტომის გალაქტიკაში იმ პლანეტების რაოდენობა, რომლებსაც შეუძლიათ კომპლექსური სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პირობები შექმნან, დაახლოებით 100 მილიონია. კვლევის მთავარი ავტორი ნაშრომს აღწერს, როგორც „ჩვენი გალაქტიკის იმ ადგილების პირველ რაოდენობრივ შეფასებას, რომლებზეც შეიძლება მიკრობულზე უფრო მაღალი დონის სიცოცხლე იყოს, რაც ობიექტურ მონაცემებს ემყარება”, თუმცა მასში გარკვეული ადგილი უჭირავს ვარაუდებსაც.
გასული კვირა მეცნიერებაში [19.05-25.05]
● ფოტონები შესაძლოა, ჭიის ხვრელებით დროში მოგზაურობდნენ.
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მეცნიერმა ლუკ ბაჩერმა გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც აღწერა, თუ როგორ შეიძლება ჭიის ხვრელი იმდენი ხნით იყოს ღია, რომ მასში ფოტონი გაძვრეს. ჭიის ხვრელების იდეა პირველად ალბერტ აინშტაინმა და ნათან როზენმა წამოაყენეს 1935 წელს. ის ჰიპოთეტური, მორევის მსგავსი ხიდია, რომელიც მოგზაურს დროისა და სივრცის შეზღუდვებისგან თავის დაღწევის საშუალებას აძლევს. ჭიის ხვრელი შეიძლება იყოს პარალელურ სამყაროში გასასვლელი, თუმცა ასევე შეიძლება ამ სამყაროს დროისა და სივრცის ორი სხვადასხვა წერტილი დააკავშიროს. თუმცა ის არასტაბილურად და მოგზაურობისთვის არახელსაყრელად ითვლება. 1988 წელს კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ჯგუფმა გამოთქვა აზრი, რომ უარყოფითი ენერგია ჭიის ხვრელს გააძლიერებდა, რადგან დადებითი მატერიას იზიდავს და მის დახურვას უწყობს ხელს, უარყოფითს კი საპირისპირო ეფექტი ექნება.
იდუმალი კიბორჩხალას ნისლეული
ანტიკური ხანის ასტრონომები ცის მოძრაობას აღნუსხავდნენ, ბეჯითად აღნიშნავდნენ ხოლმე გადაადგილებებს ვარსკვლავებით მოჭედილ ცაზე. მთვარის გამოსახულება პატარ-პატარა ტემპებით ყოველღამე იცვლებოდა, ჩვენი პლანეტარული მეგობრები მოდიოდნენ და მიდიოდნენ, იშვიათად კი მოკაშკაშე ყინულოვანი მაწანწალები ჩაგვიქროლებდნენ ხოლმე.
მაგრამ ვარსკვლავები? ისინი ძირითადად ერთ ადგილზე რჩებოდნენ, ამიტომ როცა ახალი, ვარსკვლავის მსგავსი ნათება ცოტა ხნით გამოჩნდებოდა და შემდეგ ფერმკრთალდებოდა, დედამიწაზე მყოფი ცის დამკვირვებლები აუცილებლად შენიშნავდნენ ხოლმე.
გასული კვირა მეცნიერებაში [6.01-12.01]
● აღმოაჩინეს ყველაზე ხნიერი გალაქტიკები.
ჰაბლისა და სპიცერის კოსმოსური ტელესკოპების მიერ ერთობლივად განხორციელებულმა დაკვირვებებმა აღმოაჩინა ყველაზე ადრეული გალაქტიკები. ისინი იმ პერიოდში ჩამოყალიბდნენ, როცა ვარსკვლავების ფორმირების პროცესები პიკში შედიოდა. ტელესკოპიდან გალაქტიკები ისეთი ფორმით ჩანან, როგორც 10 მილიარდი წლის წინ იყვნენ. ისინი განსხვავებულია ჩვენს წარმოდგენაში არსებული გალაქტიკებისგან – ზომით პატარები, ყველაზე დიდი კი „ირმის ნახტომის” მეათედი მასის მქონეა. არ გააჩნიათ სპირალური ან ელიფსური ფორმა, არამედ ვარსკვლავების არარეგულარული ფორმის კლასტერებს წარმოადგენენ. აღმოჩენილებს შორის არის 13 მილიარდი წლის 4 გალაქტიკა, რომლებიც „ირმის ნახტომზე” 50-ჯერ სწრაფად ყალიბდებოდნენ. „ნასა” მალე დაიწყებს ადრეული გალაქტიკების უფრო დაწვრილებით შესწავლას, 2018 წელს კი ამ მისიას ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპი განაგრძობს.
გასული კვირა მეცნიერებაში [2.12-8.12]
● ახალი ეგზოპლანეტა ახალი ინფორმაციით.
300 სინათლის წლის მოშორებით, ჯვრის თანავარსკვლავედში მდებარე პლანეტა HD106906b ზემასიურია – ის იუპიტერზე 11-ჯერ მძიმეა. გარდა ამისა, დედა-ვარსკვლავისგან საკმაო მანძილით, 650 ასტრონომიული ერთეულითაა (97 მილიარდი კმ) დაშორებული. ეს მზესა და მის უშორეს პლანეტას, სატურნს შორის არსებულ დისტანციაზე 70-ჯერ მეტია. ამ ორი ფაქტორის გამო კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება რიგი საკითხები პლანეტებისა და ვარსკვლავების ფორმირების შესახებ.
ვარსკვლავები უფრო მეტია თუ ქვიშის მარცვლები?
კარლ სეიგანის ცნობილი ფრაზის მიხედვით, სამყაროში ვარსკვლავების რაოდენობა უფრო მეტია, ვიდრე დედამიწის ყველა სანაპიროზე არსებული ქვიშის მარცვლები. სავარაუდოდ ეს მეტაფორა იყო, მაგრამ რა მოხდება, თუკი პირდაპირი მნიშვნელობით გავიგებთ? მართლაც, რომელია უფრო მეტი?
ჩრდილოეთის ციალი 