თითქმის 50 წლის განმავლობაში ვარაუდობდნენ, რომ სუბატომურ ფიზიკაში ჩვენი ამჟამინდელი ცოდნის მიღმა არსებობს მნიშვნელოვანი ნაწილაკი, მაგრამ ამის დამტკიცება რთული იყო.
თუმცა სიტუაცია უკვე შეიცვალა, რადგან მეცნიერთა განცხადებით, მათ აღმოაჩინეს პენტაკვარკი, რომლის არსებობაც პირველად 1960-იან წლებში იწინასწარმეტყველეს. 50 წლიანი ძებნის შემდეგ ნაწილაკის აღმოჩენა მოხერხდა ცერნში, დიდი ადრონული კოლაიდერით ჩატარებულ LHCb (Large Hadron Collider beauty) ექსპერიმენტში.
ადამიანის ტვინი წარმოუდგენლად ძლიერი ორგანოა, თუმცა მისი მოტყუება მაინც საკმაოდ ადვილია. დააკვირდით ზემოთ განთავსებულ სურათს – წრეებიდან ზოგიერთი ისე ჩანს, თითქოს ბრუნავენ, რისი მიზეზიც არის ოპტიკური ილუზია, სახელად პერიფერიული მოძრაობის ილუზია. არსებობს კიდევ რამდენიმე მეთოდი ტვინის „დასაჰაკად”, რომელთა გამოცდაც თავად შეგიძლიათ იმის დასადგენად, რამდენად ადვილია თქვენი ტვინის მოტყუება.
ლითიუმის წვა
ძნელი სათქმელია, ამ ისტორიის რომელი ნაწილია საუკეთესო: ხუმრობის მოყვარული ბრიტანელი მეცნიერი, გულუბრყვილო მოსახლეობა თუ ის ფაქტი, რომ ადამიანები ამას დღემდე იჯერებენ.
ინგლისელმა ასტრონომმა პატრიკ მურმა 1976 წლის 1-ლ აპრილს რადიოსადგურ BBC Radio 2-ის მეშვეობით გაავრცელა განცხადება, რომ იმ დღეს, დილის 9:47 სთ-ზე ადგილი ექნებოდა უიშვიათეს მოვლენას: პლანეტა პლუტონი იუპიტერის უკან აღმოჩნდებოდა და დედამიწასთან ერთად ერთ ხაზზე განლაგდებოდნენ. ეს იშვიათი წყობა შედეგად იმას მოიტანდა, რომ ორი პლანეტის გრავიტაციული ძალა გაერთიანდებოდა და დედამიწის გრავიტაციაზე მოახდენდა გავლენას, ამიტომ ადამიანები დროებით წონაში დაიკლებდნენ. მურმა ამას „იოვურ-პლუტონური გრავიტაციული ეფექტი” უწოდა.
● ფოტონები შესაძლოა, ჭიის ხვრელებით დროში მოგზაურობდნენ.
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მეცნიერმა ლუკ ბაჩერმა გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც აღწერა, თუ როგორ შეიძლება ჭიის ხვრელი იმდენი ხნით იყოს ღია, რომ მასში ფოტონი გაძვრეს. ჭიის ხვრელების იდეა პირველად ალბერტ აინშტაინმა და ნათან როზენმა წამოაყენეს 1935 წელს. ის ჰიპოთეტური, მორევის მსგავსი ხიდია, რომელიც მოგზაურს დროისა და სივრცის შეზღუდვებისგან თავის დაღწევის საშუალებას აძლევს. ჭიის ხვრელი შეიძლება იყოს პარალელურ სამყაროში გასასვლელი, თუმცა ასევე შეიძლება ამ სამყაროს დროისა და სივრცის ორი სხვადასხვა წერტილი დააკავშიროს. თუმცა ის არასტაბილურად და მოგზაურობისთვის არახელსაყრელად ითვლება. 1988 წელს კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ჯგუფმა გამოთქვა აზრი, რომ უარყოფითი ენერგია ჭიის ხვრელს გააძლიერებდა, რადგან დადებითი მატერიას იზიდავს და მის დახურვას უწყობს ხელს, უარყოფითს კი საპირისპირო ეფექტი ექნება.
საუკუნეების განმავლობაში მეცნიერი ქალები სექსიზმის, ანუ სქესობრივი დისკრიმინაციის მსხვერპლნი იყვნენ. ისინი „მოხალისეების” სტატუსით მუშაობდნენ და მათ მიერ გაკეთებული მნიშვნელოვანი აღმოჩენებისთვის დაფასებას მამაკაცები იღებდნენ, სახელმძღვანელოებშიც შესაბამისი ინფორმაცია იწერებოდა. ამასთან, როგორც წესი, ქალებს მწირი სამუშაო რესურსები ჰქონდათ და თავდაუზოგავი შრომა სჭირდებოდათ იმ აღმოჩენების გასაკეთებლად, რომლებსაც შემდეგ მათი ქმრები ან მამრობითი სქესის კოლეგები ისაკუთრებდნენ.
ათასობით წლების განმავლობაში კაცობრიობა ცდილობდა ამოეხსნა სამყაროს მოქმედების საიდუმლო. ამ პერიოდში ბევრი აღმოჩენა გაკეთდა, ბუნების კანონების წყება აღწერს პლანეტების, ვარსკვლავებისა და გალაქტიკების მოძრაობას. მაგრამ უკვე ვიცით, რომ ფუნდამენტურ დონეზე სიტუაცია უფრო ბუნდოვანია, რადგან მეცნიერებმა აღმოაჩინეს რევოლუციური კანონების წყება, რომელმაც შეცვალა სამყაროსა და რეალობაზე არსებული წარმოდგენა. ეს არის კვანტური მექანიკის კანონები.
რითი განსხვავდება მეცნიერული ჰიპოთეზა, თეორია და კანონი?
მეცნიერული სტატიების კითხვისას ხშირად შეხვდებით ამ სამ ტერმინს. მეცნიერულ საზოგადოებაში თითოეულს თავისი სპეციფიკური მნიშვნელობა გააჩნია და განსხვავდება საზოგადოებაში დამკვიდრებულისგან. ამის გამო ხშირად ხდება, რომ მეცნიერებასთან არც ისე ახლოს მყოფი ადამიანები მათ არასწორი მნიშვნელობით იგებენ.
ადამიანებზე ექსპერიმენტების ჩატარება ალბათ მუდმივად საკამათო თემა იქნება. ერთი მხრივ, ამ გზით ადამიანის სხეულზე მეტ ინფორმაციას ვიღებთ, რაც მომავალში გამოგვადგება, მეორე მხრივ კი ეთიკური საკითხების პრობლემა წამოიჭრება. როგორც ცივილიზებულ ადამიანებს, გვიწევს ამ ორის დაბალანსება და ოქროს შუალედის პოვნა. შესაბამისად, ექსპერიმენტები მის ობიექტებს მინიმალურ ან ნულოვან ზიანს უნდა აყენებდნენ. თუმცა საქმე ყოველთვის ასე იდეალურად არაა და ხშირად სრულიად საწინააღმდეგო რამეებიც ხდება. ქვემოთ მოყვანილ სადისტურ ექსპერიმენტებში ადამიანებს მხოლოდ ლაბორატორიის თაგვის ფუნქცია ჰქონდათ იმათგან, ვინც გადაწყვიტა, ღმერთის როლი ეთამაშა.
● სასტუმროს უსასრულობა
სასტუმროს უსასრულობის პარადოქსი ხშირად გამოიყენება უსასრულობის იდეის ასახსნელად. გონებაში წარმოიდგინეთ სასტუმრო, ოღონდ განსხვავებით სხვებისგან, მას ოთახების უსასრულო წყება აქვს. ასევე უსასრულოა მასში დაბინავებული ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც ოთახებს იკავებენ. თქვენ შედიხართ სასტუმროში და ითხოვთ ოთახს, მაგრამ მენეჯერი გეუბნებათ, რომ ყველა დაკავებულია. თუმცა ცოტა ხანში წამოიძახებს: „მოიცადეთ! პირველი ოთახის მობინადრეს მეორეში გადავიყვან.” და ასე იქცევა ყველასთან მიმართებაში, პირველი გადაჰყავს მეორე ოთახში, მეორე – მესამეში და ა.შ. უსასრულო რაოდენობის ადამიანები ნაწილდებიან უსასრულო რაოდენობის ოთახებში. მაგრამ აქ მიიღება ორგვარი უსასრულობა: პირველი არსებობდა სასტუმროში თქვენს მისვლამდე – სტუმრები და ოთახები. ახლა კი სტუმრების რაოდენობას კიდევ ერთი მიემატა. არის თუ არა ეს უსასრულობას დამატებული ერთი? რომელი უფრო დიდია მათგან? რამდენად თავსებადია ერმანეთთან ის, რომ ყველა ოთახში ვიღაცაა, მაგრამ უსასრულობის გამო მაინც შეგვიძლია ახალი მსურველების დაბინავება?
ჩრდილოეთის ციალი 