მრავალმა ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ კვანტური მექანიკის ერთ-ერთი უჩვეულო მოვლენა სამყაროს ფუნქციონირების შემადგენელი ნაწილია. ამ ექსპერიმენტების შემოქმედ მეცნიერებს გადაეცათ 2022 წლის ნობელის პრემია ფიზიკის დარგში.
ნობელის კომიტეტმა აღიარა იმ მეცნიერთა ღვაწლი, რომლებმაც გარდამტეხი წვლილი შეიტანეს ბუნების ერთ-ერთი ყველაზე იდუმალი მოვლენის, კვანტური გადაჯაჭვულობის, გაგებაში.
მოწმენდილ ღამის ცას თუ დააკვირდებით, მანათობელ ნისლიან ზოლს შენიშნავთ, რომელიც ცის თაღზეა გადაჭიმული.
ათასწლეულების მანძილზე დამკვირვებლები მსჯელობდნენ ჩვენი გალაქტიკის, ირმის ნახტომის, ბუნებაზე. ძველი ბერძნები თვლიდნენ, რომ ზევსმა გადაწყვიტა, ჰერაკლესთვის მძინარე ჰერას ძუძუ ეწოვებინა, რათა მოკვდავ ალკმენესგან შობილ ბავშვს ღვთაებრივი თვისებები შეეძინა. პროცესში ჰერას გაეღვიძა, ჩვილს ხელი კრა და დაღვრილი რძის წვეთებისგან ეს ზოლი წარმოიქმნა. ძველი ეგვიპტელები ირმის ნახტომის რკალს ძროხის რძედ აღიქვამდნენ, ავსტრალიელი აბორიგენები კი – ზეციური სამყაროს მდინარედ.
ჯეიმს უების სახელობის კოსმოსური ტელესკოპი მსოფლიოს წამყვანი კოსმოსური სამეცნიერო ობსერვატორიაა. უების ტელესკოპი ამოხსნის მზის სისტემის საიდუმლოებებს, დააკვირდება შორეული ვარსკვლავების გარშემო მოძრავ პლანეტებს, გამოიკვლევს იდუმალ სტრუქტურებს და ჩვენი სამყაროს წარმოშობას და ჩვენს ადგილს მასში. ჯეიმს უების სახელობის ტელესკოპი საერთაშორისო პროგრამაა, რომელსაც ხელმძღვანელობს ნასა თავის პარტნიორებთან, ევროპულ კოსმოსურ სააგენტოსა (ESA) და კანადის კოსმოსურ სააგენტოსთან (CSA) ერთად. წარმოგიდგენთ ჯეიმს უების ტელესკოპით მიღებულ პირველ 5 გამოსახულებას.
მეცნიერებამ გამოკვეთა სამყაროს აღსასრულის ოთხი შესაძლო შემთხვევა. მათ ეწოდებათ დიდი გაყინვა, დიდი შეკუმშვა, დიდი ცვლილება და დიდი გახლეჩა.
ჩვენს პლანეტას აღსასრული ელის. უბრალოდ ამას დიდი დრო დაჭირდება. დაახლოებით 6 მილიარდ წელიწადში დედამიწა სავარაუდოდ აორთქლდება, როცა მომაკვდავი მზე წითელ გიგანტად გაფართოვდება და ჩვენს პლანეტას შთანთქავს.
მაგრამ დედამიწა მხოლოდ ერთ-ერთი პლანეტაა მზის სისტემაში, მზე მხოლოდ ერთ-ერთია გალაქტიკის ასეულობით მილიარდი ვარსკვლავიდან და დაკვირვებად სამყაროში ასობით მილიარდი გალაქტიკა არსებობს. რა ბედი ელის მათ? როგორი იქნება სამყაროს აღსასრული?
განაგრძე კითხვა
ღია კოსმოსი შორეულ და მიუღწევად ადგილად გვეჩვენება, მაგრამ სინამდვილეში კოსმოსში მომხდარი მოვლენები შესაძლოა ეხმარებოდა ან ხელს უშლიდა დედამიწაზე სიცოცხლის ევოლუციას.
ჩვენ ძლივძლივობით მოვაღწიეთ აქამდე. ევოლუცია ადვილად შეიძლებოდა, სხვა გზით წარმართულიყო და ასე რომ არ მოხდა, გარკვეულწილად უჩვეულო და შემთხვევითი მოვლენების გამოა. დედამიწაზე სიცოცხლეს მრავალი მოულოდნელობა, უცნაური შემთხვევა და კატასტროფა დახვდა წინ, დაწყებული უეცარი გამყინვარების პერიოდებიდან დამთავრებული ასტეროიდების ცვენით – და ჩვენ პირდაპირი შედეგი ვართ იმისა, თუ როგორ გაუმკლავდა სიცოცხლე ამ გაუთვალისწინებელ შემთხვევებს.
ფარდობითობა მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მეცნიერული თეორიაა. ალბერტ აინშტაინის მიერ 1905-1915 წლებში ჩამოყალიბებული ფარდობითობის სპეციალური და ზოგადი თეორიები ხსნის საგანთა ქმედებებს დროსა და სივრცეში და შესაძლებელი ხდება ისეთი რამეების წინასწარმეტყველება, როგორიცაა შავი ხვრელების არსებობა, გრავიტაციის გავლენით სინათლის გამრუდება და პლანეტების თავისებურებები ორბიტაზე მოძრაობისას.
სამოგზაურო და სათავგადასავლო ფოტოგრაფიის ბლოგმა Capture the Atlas გამოაქვეყნა ირმის ნახტომის ფოტოგრაფიის წლის საუკეთესო ნიმუშები, სადაც მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან დაფიქსირებული ღამის ცის სილამაზე ჩანს.
კრებული 25 საუკეთესო ნამუშევარს მოიცავს. შედეგები ყოველი წლის მაისში ქვეყნდება, რაც ირმის ნახტომზე დაკვირვების სეზონის მიწურულს ემთხვევა.
2022 წლის სია მოიცავს ფოტოებს 12 სხვადასხვა ქვეყნიდან — აშშ, ავსტრალია, ახალი ზელანდია, ჩილე, არგენტინა, ეგვიპტე, საფრანგეთი, ესპანეთი, სლოვენია, სლოვაკეთი, იაპონია და ჩინეთი — გადაღებულს 14 სხვადასხვა ეროვნების მქონე 25 ფოტოგრაფის მიერ.
ეს არის უზარმაზარი შავი ხვრელი, რომელიც ჩვენი გალაქტიკის, ირმის ნახტომის, ცენტრში მდებარეობს. მეცნიერებმა პირველად შეძლეს ამ ობიექტის გამოსახულების მიღება.
ობიექტის სახელია მშვილდოსანი A* და მას მზეზე 4 მილიონჯერ მეტი მასა აქვს.
ნასამ ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის 32 წლისთავი ერთ კადრში მოქცეული 5 გალაქტიკის შთამბეჭდავი გამოსახულების გამოქვეყნებით აღნიშნა. გალაქტიკათა ამ ერთობლიობას „ჰიქსონის კომპაქტური ჯგუფი 40“ ეწოდება.
ეს ჯგუფი მოიცავს 3 სპირალურ გალაქტიკას, ელიფსურ გალაქტიკას და ლინზისებრ გალაქტიკას. ამ განსხვავებული ტიპის გალაქტიკების ევოლუციური გზა როგორღაც გადაიკვეთა და შედეგად გალაქტიკებით მდიდარი რეგიონი ჩამოყალიბდა.
შავი ხვრელი უკიდურესად მკვრივი კოსმოსური ობიექტია, რომლისგანაც სინათლეც კი ვერ აღწევს თავს. იდუმალი და ეგზოტიკური შავი ხვრელი გრავიტაციის ბუნების დემონსტრაციას წარმოადგენს: როცა დიდი რაოდენობით მასა იკუმშება საკმარისად მცირე ზომის სივრცეში, შედეგად წარმოქმნილი ობიექტი სივრცისა და დროის ქსოვილს აზიანებს და ე.წ. სინგულარობად გარდაიქმნება. შავი ხვრელის გრავიტაცია ისეთი ძლიერია, რომ შეუძლია ახლომდებარე მატერია თავისკენ მიიზიდოს და შთანთქას.
ჩრდილოეთის ციალი 